Zakwas buraczany to prosty, fermentowany napój z buraków czerwonych, który można przygotować w domu w kilka dni i wykorzystać zarówno do picia, jak i do barszczu czerwonego. Dzięki fermentacji mlekowej uzyskuje się rubinowy, kwaśny smak oraz cenne właściwości prozdrowotne, pod warunkiem zachowania higieny, pełnego zanurzenia warzyw i stabilnej temperatury 20–22°C.
Dlaczego warto pić zakwas buraczany
Zakwas z buraków dostarcza antyoksydantów (betalain), witamin z grupy B i naturalnych azotanów, a fermentacja mlekowa może wspierać mikrobiotę jelitową, trawienie i odporność. Regularne, umiarkowane spożycie (100–150 ml dziennie) bywa łączone z lepszą tolerancją pokarmową i wsparciem dla układu krążenia, choć zawsze warto obserwować reakcję organizmu.
Zakwas buraczany – składniki i proporcje
Podstawowy przepis na 1 kg buraków: 1–1,5 l przegotowanej, ostudzonej wody, 1,5–2 łyżeczki soli niejodowanej na litr wody, 3–5 ząbków czosnku, 3–4 liście laurowe, 4–6 ziaren ziela angielskiego; opcjonalnie kilka ziaren pieprzu. W pierwszych próbach najlepiej ograniczyć przyprawy i skupić się na poprawnej fermentacji oraz pełnym zanurzeniu wsadu.
Jak zrobić zakwas buraczany krok po kroku
-
Wyparzyć słój lub garnek kamionkowy; buraki dokładnie umyć, obrać lub bardzo starannie wyszorować, pokroić w plastry lub duże kawałki.
-
Warstwowo ułożyć buraki z czosnkiem, liściem laurowym i zielem angielskim; zalać chłodną solanką tak, aby wszystko było całkowicie przykryte.
-
Docisnąć wsad talerzykiem/ciężarkiem, przykryć gazą lub lekko zakręcić słoik; fermentować 5–7 dni w 20–22°C, codziennie uchylając naczynie i zbierając pianę.
-
Kiedy smak stanie się przyjemnie kwaśny, a aromat czysty – przecedzić zakwas do butelek; przechowywać w lodówce, buraki wykorzystać kulinarnie.
Jak uniknąć pleśni w zakwasie
Najważniejsze to pełne zanurzenie buraków i przypraw, odpowiednia ilość soli oraz czyste naczynia i narzędzia. Codzienna kontrola powierzchni, uwalnianie gazów i docisk wsadu ograniczają dostęp tlenu; można też dodać 1–2 łyżki aktywnej zalewy z kiszonych ogórków lub kapusty jako „starter”.
Warianty zakwasu buraczanego
-
Klasyczny: czosnek, liść laurowy, ziele angielskie; opcjonalnie kilka ziaren pieprzu.
-
Delikatnie korzenny: odrobina kminku lub kilka ziaren kolendry dla wytrawnego charakteru.
-
Ze „starterem” z kiszonek: przyspiesza fermentację (3–5 dni) i obniża ryzyko niepożądnej mikroflory.
Zastosowania w kuchni
Zakwas buraczany można pić solo w porcjach 100–150 ml lub wykorzystać jako bazę do barszczu czerwonego, w tym w wersji wigilijnej. Kiszone buraki pozostałe po odcedzeniu świetnie sprawdzają się w sałatkach, pastach i zupach, wpisując się w podejście „zero-waste”.
Właściwości prozdrowotne i działanie
Fermentacja mlekowa wzbogaca napój w bakterie Lactobacillus i może poprawiać biodostępność części składników, co wspiera trawienie i ogólną równowagę mikrobioty. Betalainy mają działanie antyoksydacyjne, a naturalne azotany z buraka są kojarzone z korzystnym wpływem na naczynia i ciśnienie, choć znaczenie ma ogólna dieta i styl życia.
Ile pić, dla kogo i przeciwwskazania
Standardowa porcja to 100–150 ml dziennie; osoby rozpoczynające przygodę z kiszonkami powinny startować od mniejszych ilości i monitorować tolerancję. Ostrożność wskazana przy chorobach nerek, kamicy szczawianowej, zaburzeniach elektrolitowych i diecie niskosodowej; warto rozważyć konsultację z lekarzem.
Historia zakwasu i barszczu czerwonego
Dawny „barszcz” nie był buraczany – nazwa wiązała się z kiszonym barszczem zwyczajnym; później upowszechniły się kwaśne zupy na zakwasach zbożowych i ostatecznie warianty na kiszonych burakach. Czerwony barszcz na zakwasie buraczanym stał się ikoną kuchni Europy Środkowo‑Wschodniej, goszcząc na stołach świątecznych i codziennych od co najmniej czasów nowożytnych.
Najczęstsze problemy i szybkie rozwiązania
-
Gorzki smak, obcy zapach: zwykle pleśń lub zbyt wysoka temperatura; lepiej nastawić nową partię i trzymać ok. 20–22°C.
-
Brak fermentacji: za zimno lub mało cukrów w starych burakach; pomóc może cieplejsze miejsce i łyżka zalewy z kiszonek.
-
Śluzowata konsystencja: częściej przy drobno tartym buraku; kroić w plastry, pilnować zasolenia i docisku wsadu.
Przechowywanie i bezpieczeństwo
Gotowy zakwas przechowywać szczelnie zamknięty w lodówce, najlepiej w ciemnym szkle, przez kilka tygodni, regularnie oceniając zapach i smak. Każde oznaki pleśni, intensywnej goryczy lub śluzu dyskwalifikują produkt; przed każdym nastawem wyparzać naczynia, noże i ciężarki.
Share this content: